Ил Дархан Айсиэн Николаев Ил Түмэн уочараттаах мунньаҕар 2024 сыллааҕы бүддьүөт боппуруоһун көрүүгэ тыа сирин сайыннарыыны өйүүрү күүһүрдэр туһуттан саҥа сылтан үүт субсидиятын ыстаапкатын 65 солкуобайга, кэтэх ынах төбөтүгэр бэриллэр көмө харчыны 39 тыһ., ол иһигэр хотугу улуустарга 45 тыһ. солкуобайга диэри үрдэтэргэ этиилэрин киллэрээри сылдьарынан сиэттэрэн, хаһаайыстыбалар салайааччылара туох санаалаахтарын ыйыталастыбыт.
Ньургун Гуляев, Нам улууһугар үүтү соҕотуопкалыыр, астыыр-үөллүүр соҕотох тэрилтэ – “Эрэл” тыа хаһаайыстыбатын потребительскай кэпэрэтиибин бэрэссэдээтэлэ:
– Ил Дархан Айсиэн Николаев кэлэр сылга тохсунньу 1 күнүттэн туттарыллар үүккэ көрүллэр субсидия ыстаапкатын 60 солкуобайтан 65 солкуобайга диэри улаатыннарарга быһаарбытын биһириибин. Хаһаайыстыбалар үүт туттаралларын көҕүлүө дии саныыбын. Биһиги, соҕотуопсуктар, нэһилиэктэр дьаһалталарын кытта кэтэх сүөһүлээх ыаллар ИП-бэйэ дьарыктаах буоланнар, үүт туттаралларын тэрийэргэ ыкса үлэлэһиэхпитин наада. Итиэннэ соҕотуопкалыыр тэрилтэлэр кыһын ынах кытараан үүт аҕыйыыр кэмигэр өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүттэн кэлэр субсидия харчытыгар эбэр ирээттэрин 10 солкуобайынан муҥурдаммакка, балачча үрдэтэллэрэ буоллар, дьон интэриэстэниэх этэ. Холобур, биһиги 13-түү солкуобайы эбии угабыт уонна кыһыҥҥы ыйдарга, алтынньы 20 күнүттэн олунньу 20 күнүгэр диэри, кэпэрэтиип чилиэннэрэ сүбэлэһэн ылыммыттарынан, добуочча үрдэтэн тута олоробут. Онон, былырыыҥҥы туһааннаах кэмҥэ тэҥнээтэххэ, эбиллии өттүгэр хамсааһын таҕыста. Ил Дархан астыыр-үөллүүр тэрилтэлэри үп-харчы өттүнэн чэбдигирдэргэ эппитин, быһаччы бу салааҕа үлэлии сылдьар буоламмын, сүрдээҕин кэрэхсээтим.
Алексей Кондратьев, Бүлүү улууһунааҕы “Сыа Бүлүү” тыа хаһаайыстыбатын потребительскай кэпэрэтиибин дириэктэрэ:
– Үүт субсидията үрдэтиллэрэ сөптөөх. Ол гынан баран, 5 солкуобайынан эбиллии улаханы быһаарыа суоҕа, биллэр курдук эбиэххэ баар этэ. Сатаатар, 80 солкуобайга таһаарыахха диибин. Онно биһиги, соҕотуопкалыыр тэрилтэлэр, 10 солкуобайбыт эбиллэн, 90 солкуобай буолар. Саамай үчүгэйэ 1 киилэ үүтү көмөлөөн 1 мөһөөххө тириэрдиэххэ наада. Тоҕо инньэ диибиний? Сэлээркэ сыаната сыл иһигэр 15 солкуобайынан ыараата. Аны саҥа сылтан хамнас алын кээмэйин 18,5 бырыһыанынан үрдэтэр дьаһалы олоххо киллэриэхтээхпит.Үүт сыаната балачча улааттаҕына эрэ хаһаайыстыбалар хамнаһы үрдэтэр кыахтаахтар. Оттон хаһаайыстыбалар дохуоттара 5 эрэ солкуобайынан улаатар курдук буолан тахсар. Бүлүү улууһугар 7 тыа хаһаайыстыбатын производственнай кэпэрэтиибэ баар. Биһиги “Ампаардаах” ТХПК үүтүн, ынах синньиттэн сэппэрээтэргэ салгыны кытта алтыспакка түһэрин иһин үрдүкү суордунан быһан, 12-лии солкуобайга атыылаһабыт. Атыттартан 11-дии тутабыт. Мэхэньисээссийэлээх хотонноох уонна сайылыктаах бааһынай хаһаайыстыбаларга, кэпэрэтииптэргэ эмиэ 11-дии солкуобайы төлүүбүт. Хаһаайыстыба төһөнөн ыраас үүккэ үлэлиир даҕаны, ороскуота улаатан иһэр. Ол иһин кыахпыт баарынан өйүү сатыыбыт.
Прокопий Старостин, Чурапчы улууһугар “Мындаҕаайы” тыа хаһаайыстыбатын производственнай кэпэрэтиибин салайааччыта:
– Ил Дархаммыт тыа хаһаайыстыбатыгар болҕомтотун уурара үчүгэй бөҕө буоллаҕа. Ол гынан баран, үүт оҥорон таһаарааччылар ороскуоппут улаата турар кэмигэр 5 солкуобайынан эбиллэрэ кыра. Холобур, биһиги курдук аҥаардас үүт хайысхатыгар идэтийэр хаһаайыстыбаларга 70 солкуобай гынар оруннаах буолуо. Онтон туһааннаах хаһаайыстыба үлэтин түмүгүттэн көрөн, 10-нуу солкуобайынан эбэр сөп этэ. Хаһаайыстыба хаһаайыстыбаттан кыамтатынан уратылаһар: сорох 40-ча туонна үүтү, сорох сүүһүнэн туоннаны туттарыа. Билиҥҥи балаһыанньаҕа үгүс хаһаайыстыбалар биир ынахтан муҥутаабыта 1,5-2 тыһ. киилэ үүтү ыан баран, бүтэн хаалаллар. Тоҕо диэтэххэ, төһөнү даҕаны ыан туттар, төлөбүрэ тэҥ. Хаһаайыстыбалары көҕүлүүр туһуттан, хас биирдии ынаҕыттан 2,5 тыһ. киилэни ыан туттарбыкка субсидиятын кыччаабыта 80 солкуобайтан саҕалыахха, 3 тыһыынчалаах хаһаайыстыба киэнин 100 солкуобай оҥоруохха. Дьэ, оччоҕуна үүт аспыт дэлэйиэ этэ дии саныыбын.
Петр Бурцев, Булуҥ улууһугар баар Бороҕон нэһилиэгин олохтооҕо:
– Мин кэтэхпэр үс ыанар ынахтаахпын. Ил Дархан хотугу улуустарга ынах төбөтүгэр бэриллэр көмө харчыны 45 тыһ. солкуобайга диэри улаатыннарарга этиитигэр сөбүлэһэбин. Биһиги дойдубутугар сэлээркэни сиир тыраахтар көлө суоҕун кэриэтэ. Оттуурбутугар квадроциклынан атах тардыстабыт, эдэрдэр мотуордаах хотуурунан оҕустараллар уонна кыһын оппутун “Буран” көлө сыарҕатынан таһабыт. Онон, сүрүннээн, бэнсиин туттуллар. Кыһыҥҥы суолунан “Саханефтегазсбыт” АУо иһиттээх уматыгы ыытарын атыылаһан хаһаанабыт. Тиэйии ороскуотун бырабыыталыстыба хампаанньаҕа толуйар буолан, сыаната удамыр соҕус. Инньэ гынан, ким түөһүгэр тэбэрдээх – сүөһү-сылгы тутан, дьиэ кэргэнин иитэр усулуобуйата баар.
Василий Никифоров