Үүнэр көлүөнэ ыччат умнубатын туһугар…

Бүтүүтэ.

Чараҥ алааһыгар — Мэҥэ бэлиэ

Дьоһун устуоруйалаах искибиэр-ретро бу дьыл балаҕан ыйын 23 күнүгэр Дьохсоҕоҥҥо Чараҥ алааһыгар үөрүүлээх быһыыга-майгыга аһыллыбыта. Күнэ-дьыла туран биэрэн, айылҕалыын айхаллаан, кэрэ түгэни уруйдуу көрсүбүтэ. Дьохсоҕон олохтоохторо үүнэр көлүөнэ ыччакка үйэлээх бэлэх оҥорон, баай устуоруйаларын кэрдииһин сүтэрбэт олугун уурбуттара хайҕаллаах быһыы. Үтүө дьыала умнуллубат, өрүү үчүгэй өрүттэрдээх.

Искибиэр арыллыытыгар сылдьыбыт Өймөкөөнтөн төрүттээх поэт П. Тулааһынап кыра балта Акулина Яковлевна Босикова (Туласынова) санаатын суругунан маннык үллэһиннэ:

«Биһиги, Пантелеймон Тулааһынап чугас аймахтара, Туласынова Лина Яковлевна уонна кини кийиитэ Туласынова Варвара Никифоровна балаҕан ыйын 24-25 күннэригэр Таатта оройуонун Дьохсоҕон нэһилиэгэр сүрдээх улахан бырааһынньыкка сылдьан кэллибит. Сымнаҕас олбохтоох массыынанан куораттан айаннаан киэһэ хойут соҕус тиийдибит. Клара Егоровна, Ион Афанасьевич Поповтар диэн ыалга тохтоотубут. Дьоммут биһигини күүтэн олороллоро. Олох бэйэбит хаан-уруу дьоммутугар тиийбит курдук сананныбыт, наһаа үчүгэйдик, истиҥник көрүстүлэр.

Онтон биһигини ыҥырбыт Татьяна Львовна кэлэн көрүстэ. «Сарсын искибиэр арыллыытыгар кэлэн ылыахпыт», — диэтэ.

Сарсыарда былыттаах, тымныы соҕус этэ. Ол да буоллар нэһилиэк  дьоно барыта мустубут, бары сахалыы таҥастаахтар (холкуостаахтар кэминээҕи). Урукку бырабылыанньа дьиэтин иннигэр хаартыскаҕа түстүбүт уонна искибиэр аһыллар сиригэр массыынанан бардыбыт.

Баран иһэн Пантелеймон Яковлевич бурдук ыстарбыт бааһыналарын көрдүбүт. Искибиэр наһаа кыраһыабай уонна модьу-таҕа көрүҥнээх, үйэлээх оҥоһуулаах. Саамай үөрүүлээҕэ, убайбытыгар Паанаҕа анаан барельеф оҥоһуллубута. Биһиги Варялыын хара мрамор барельеф лиэнтэтин быстыбыт уонна убайбыт бэйэтэ-бэйэтинэн олорор эбит диэн олус үөрдүбүт!

Паана ол кэмҥэ 27 эрэ саастаах эбит. Бачча эдэр киһи үчүгэй да дьыаланы оҥорбут, төһөлөөх элбэх киһини хоргуйан өлүүттэн быыһаабыта буолуой! Биһиги кини үтүөтэ баччааҥҥа диэри өлбөт-сүппэт эбит диэн бигэ санаалаах хааллыбыт.

Бырааһынньыгы олохтоох оскуола оҕолорун ансаамбыла наһаа киэргэттэ. Бу олус долгутуулаах түгэн ааспыт олоҕу, билиҥҥини уонна кэлэр кэми ситимниирин көрдөрдө. Дьохсоҕон олохтоохторо устуоруйаны кинигэттэн эрэ буолбакка, бэйэлэрин тус олохторунан көрдөрөн, кэнчээри ыччаттарыгар туһаайбыттара ордук истиҥ, кэрэхсэбиллээх буолла.

Таатта оройуонун «Комсомол 20 сыла» холкуос бырааһынньыгар сылдьан кэлбиппитигэр Дьохсоҕон олохтоохторугар барҕа махталбытын тиэрдэбит уонна биһиги убайбыт, поэт Пантелеймон Яковлевич Туласынов аата сүтүө суоҕа диэн эрэллээх хааллыбыт. Биһиги кинини поэт эрэ курдук саныыр эбит буоллахпытына, билигин олох атын өттүттэн көрөр кыахтанныбыт уонна кининэн киэн туттабыт!».

Патриоттуу өйүнэн-санаанан

Акулина Яковлевна Босикова (Туласынова), Хотугулуу-илиҥҥи Федеральнай университет бэтэрээнэ, РФ үөрэҕириитин туйгуна, идэтинэн французскай тыл преподавателэ.

Варвара Никифоровна Туласынова, Хотугулуу-илиҥҥи Федеральнай университет илиҥҥи омуктар тылларын үөрэтэр кафедратын методическэй кэбиниэтин сэбиэдиссэйэ, СӨ профессиональнай  үөрэхтээһинин туйгуна, РФ үөрэҕириитин бочуоттаах үлэһитэ.

Чараҥ алааска Мэҥэ бэлиэни – искибиэри оҥорууга улахан сыратын уурбут учуутал, СӨ үөрэҕириитин туйгуна, РФ иитиигэ уонна үөрэхтээһиҥҥэ  бочуоттаах үлэһитэ Татьяна Львовна Попова тыл этэн туран, Мэҥэ бэлиэ күлүүһүн сиэн кыргыттарга «кыһаллан көрө-харайа сылдьыҥ» диэн тутарбытын Дьохсоҕон нэһилиэгин М.А. Петров аатынан бибилэтиэкэ үлэһиттэрэ, Дьохсоҕон устуоруйатын үөрэтээччи Галина Егоровна Арылахова киэҥник сырдаттылар.

Түмүктээн эттэххэ

Дьохсоҕон олохтоохторо искибиэргэ кэнчээри ыччаттарыгар анаан кэс тыл суруйбуттар:

«Киһи үтүөтэ, кэрэмэһэ баар буолан удьуор-ситим быстыбакка, олох салҕанар. Пантелеймон Яковлевич Тулааһынап аатын үйэлэргэ үйэтитэр үлэни ыытыы ыччат дьоммут махталлара буоллун!»

Дьохсоҕон дьоно-сэргэтэ ыраас халлаан анныгар туруорбут Мэҥэ бэлиэлэрэ талба-мааны хонуулаах Таатта сиригэр хайдахтаах да ыарахан кэмҥэ самныбат күүстээх санаа, күргүөмнээх үлэ барытын кыайар саргылааҕын кэпсиир, сырдатар аналлаах .

Зоя ОКОНЕШНИКОВА, кыраайы үөрэтээччи, Уус-Ньара

Читайте дальше