Бүгүн, балаҕан ыйын 14 күнэ (эргэ истиилинэн балаҕан ыйын 1 күнэ) – саха саарына, норуодунай суруйааччы Суорун Омоллоон төрөөбүт күнэ.
Дьонноох киһи кута-сүрэ хаһан да мөлтөөбөт, тостубат, мэлдьи – чөллөөх, күүстээх буолар. Буор кут, салгын кут, ийэ кут үһүөн биир сомоҕо буолуох тустаахтар.
Туох барыта ийэттэн саҕаланар. Кэргэним, чугас дьонум таптала үйэбин эбии уһаппыта чахчы. Кытаатан үрдүккэ талаһыҥ!
Ыырбыттан тахсар ыллыкпыт ыраас, көнө, дьылҕабытыгар дабайар аартыкпыт киэҥ, сирдиир орой сулустаах, сырдык күннээх буоларыгар эрэнэммин сүрэҕим-быарым холку, өйүм-санаам дьэҥкэ. Киһи аймах өлөртөн өлбөт өйүн булунар үйэтэ дьэ үүннэҕэ буолуо дии саныыбын.
Суорун Омоллоон кэргэнэ Надежда Шепелеваны кытта сэһэргэһии
Надежда Семеновна Шепелева 1923 с. төрөөбүтэ. 1950 с. Москватааҕы государственнай музыкальнай училищены, 1960 с. М.П. Мусоргскай аатынан Ураллааҕы консерваторияны бүтэрэн баран, салгыы аспирантураны барбыта.
П. Ойуунускай аатынан музыкальнай драматическай театрга үлэлээн опернай искусство сайдыытыгар улахан кылааты киллэрбитэ.РСФСР, Саха АССР култууратын үтүөлээх үлэһитэ Н.С. Шепелева партия обкомун чилиэнинэн, Саха АССР Үрдүкү Сэбиэтин депутатынан талылла сылдьыбыта. Култуура министерствотын солбуйааччы министринэн таһаарыылаахтык үлэлээбитэ.
– Надежда Семеновна, олоҕун доҕорунуун, Дмитрий Кононовичтыын, өр сыл өйөһөн-өйдөһөн олорон ааспытыҥ. Улуу үлэһит киэҥ далааһыннаахтык олорон ааспыт олоҕор үгүс мөккүөрү, кытаанах тыҥааһыны тэҥҥэ уйсан-тулуйан кэлбитиҥ да сэрэйиллэр. Мин ыйытыахпын саныыбын, айар үлэһити кытта олоруу туох уратылаах буолар эбитий?
— Суруйааччы кэргэнэ буолуу улахан эппиэтинэс. Айар киһи көннөрү дьонтон уратылаах. Кини киэҥи толкуйдуур, ырааҕы анаарар, онон санааҕа-онооҕо ылларара-баттатара диэн баар. Ону аахайбат буоларыҥ букатын сатаммат. Холоонноох доҕор, кэргэн буолан олорон, кини туохтан мунчаарарын-санньыйарын олох сүрэххинэн-дууһаҕынан чувствуйдуохтааххын.
Айар эйгэ уустук. Салайааччы буолан олорбут киһи ону үчүгэйдик билэбин. Өйдөөбөтөх өттүгүттэн киириилэр-тахсыылар баар буолаллар. Ол суруйааччыны улаханнык аймыыр. Ити эйгэ дьоно бэйэлэрэ да олус кэбирэх, уйан дьон. Оннук ыарахан түгэннэргэ өйгүнэн-сүрэххинэн кинилиин биир буоларыҥ, ол ыар сүгэһэри тэҥҥэ сүксэриҥ наада. Доруобуйатыгар оҕустарбатын курдук көрөн-истэн, харыстаан-харааннаан бүөбэйдиэхтээххин. Сорох түгэҥҥэ тэҥҥэ эппиэттэһэргэ бэлэм буолуохтааххын. Кистэлэҥи кистиэх тустааххын. Дьэ онон, суруйааччы кэргэнэ буолуу — мээнэ дьыала буолбатах.
— Эн бэйэҕиттэн 17 сыл аҕа саастаах, икки оҕолоох огдообо киһиэхэ кэргэн тахсар буолбуккун дьонуҥ дьэ хайдах ылыммыттарай?
— Ээ холкутук, утарбатахтара. Сааһыран барыыларыгар өссө биһигини кытта олорсо сылдьыбыттара. Тапсар этилэр.
— Хас оҕоломмуккутуй?
— Миитэрэйдиин биир уоллаахпыт. Кинигэ эйгэтигэр улааппыт оҕо. Олох кыратыттан ааҕыыга умсугуйан улааппыта. Ол эрээри тыл үөрэҕэр тардыспакка, СГУ инженернэй-техническэй факультетын бүтэрэн горняк идэтин ылбыта. Биһиги илиибитигэр, көрүүбүтүгэр-истиибитигэр аҕыйахтык сылдьыбыт оҕо, үөрэҕин бүтэрээт наар экспедицияларынан барбыта. Бэйэтин-бэйэтэ көрүммүт, ииттиммит уол.
— Дмитрий Кононовиһы олоҕун тиһэх сылларыгар ордук туох боппуруос долгутар этэй?
— Биллэн турар норуоттар хардарыта сыһыаннара бөҕөргөөн иһиэн баҕарара. Эдэр көлүөнэ туһугар долгуйара. Бу олоххо сиэрдээхтик дьаһанан олоруохтарын баҕарара. Аҕа көлүөнэ өттүттэн ыччаты харыстаабат быһыы тахсарын сэмэлиирэ. Холобур, үлэ коллективыгар эдэр киһини үчүгэйгэ үөрэтэр-такайар оннугар ол-бу хамнас сууйуута, онтон да атын төрүөттэри «аһыы уунан» бэлиэтээһини сөбүлээбэт этэ. Ыччакка куһаҕан сабыдыаллааҕын бэлиэтиирэ. Ити түктэри быһыы төрдүттэн суох оҥоһуллуон баҕарара.
— Надежда Семеновна, Суорун Омоллоон уһун үйэлэниитин кистэлэҥэ…
— Олоҕу таптыыра. Иннигэр өрүү олорор, тутар киэҥ былааннаах буолара. Чөл олоҕу тутуһара. Быччыҥ, күүс үлэтин биһириирэ. Суотту, Хадаайы музейдарын тутууга сыра бөҕөтүн көрбүтэ. Ылсыбыт дьыалатын булгуччу тиһэҕэр тиэрдэр дьүккүөрдээҕэ. Оҕонньорбут туруммут диэн бэлиэтии көрдөллөр эрэ, дьон тула көтөн кэбиһэллэрэ. Хара үлэттэн туора турбат буолара. «Быччыҥы үлэлэппэт, эрчийбэт буоллахха хайдах киһи сатаныай?» — диэн сүгэр-көтөҕөр үлэни сөбүлүүрэ. Оннук үлэ ханна да кинини тоһуйа сылдьара. Кыайыам суоҕа диэн дьону көрдөһө сылдьыбат үгэстээҕэ. Инньэ гынан маска да баттатан өлө сыспыттааҕа, тыраахтарга мас тиэйэ сылдьан атаҕын да эчэппиттээҕэ.
— Суорун Омоллоон тус олоҕун, айар үлэтин сэһэргиир музей наада курдук дуу…
— Дмитрий Кононович олоҕун бары историятын сэһэргиир матырыйааллар субу олорор дьиэбитигэр түмүллэн сыталлар. Икки этээстээх улахан дьиэ. Кэлин Суорун Омоллооҥҥо анаммыт музей буолуо диэн уолбунуун былаанныыбыт. Үлэтин сыыйа саҕалаан, матырыйаалларын бэрийэбит.
«Чолбон» сурунаал архыыбыттан