Мин үлэ аартыгар саҥа үктэммит кэмнэрбин, бииргэ үлэлээбит, алтыспыт дьоммун күн бүгүҥҥэ диэри олус истиҥник саныыбын.
Ветеринарнай быраас үөрэҕэр үөрэнэ сылдьан бииргэ үөрэнэр уолбар Илья Тарковка кэргэн тахсыбытым. Ильялыын үөрэхпитин бүтэрэн баран кини “Өймөкөөн” сопхуоһу кытта дуогабардаах буолан, Үчүгэй нэһилиэгэр үлэлии кэлбиппит.
Саҥа үөрэҕин бүтэрбит, тыа олоҕун-дьаһаҕын билбэт исписэлиис хайдах салайааччы илиитигэр киирэриттэн үлэҕэ хатарыллыыта улахан тутулуктаах эбит дии саныыбын. “Өймөкөөн” сопхуос Үчүгэй отделениетын управляющайа Дмитрий Семенович Егоров модьу-таҕа, киппэ көрүҥнээх, сыыдам, сүүрүүнэн эрэ сылдьар түргэн туттуулаах, быһаччы, олохтоох быһаарыылаах киһи буолара.
Үчүгэйгэ отделение хонтуоратыгар сарсыардаттан үлэ-хамнас күөстүү оргуйара, рацияны эрийии-мускуйуу саҕаланара. Хас даҕаны оройуон тус-туспа позывнойдаах, бириэмэлээх буолан, “кукушка-кукушка, тундра-тундра” диэн кус-хаас саҥата күн тахсыаҕыттан хойдон барара.
Субан сүөһүнү көрөөччүлэр Анна Иннокентьевна Заболоцкая, Екатерина Поликарповна Боярова, Елизавета Александровна Березкина, Ким Ильич Березкин настаабынньыктара Акулина Петровна Аммосова этэ. Акулина Васильевна Заболоцкая, Ульяна Семеновна Винокурова ыанньыксыттар, хотон тас үлэһиттэринэн бырааттыы Николай Иннокентьевич уонна Иннокентий Иннокентьевич Заболоцкайдар, көөнньөрбө оҥорооччунан Прокопий Яковлевич Неустроев (хос аата “Оһуохай”) үлэлээбиттэрэ. Кинилэр бары туруу үлэһит дьон этилэрэ.
Миигин 1978 с. Томтор отделениетыгар ветеринарынан көһөрбүттэрэ. Отделение управляющайынан Арсен Семенович Заболоцкай, бухгалтерынан Мария Егоровна Болотурова, биригэдьииринэн Анатолий Иннокентьевич Ковлеков, ветеринарнай санитарынан Ольга Семеновна Заболоцкая үлэлээбиттэрэ. Томторго кэлэн мин эмиэ биир наһаа үлэһит, үлэни өрө туппут кэлэктиипкэ киирбитим.
А.И. Ковлеков киэҥ билиилээх, уопуттаах, билиитинэн өттөммөт, үөрэ-көтө үллэстэр исписэлиис этэ. Мин киниттэн үөрэммитим элбэх, эмиэ биир улаханнык ытыктыыр киһим.
Ольга Семеновна үлэтинэн эрэ олорбут киһи. Сарсыардаттан киэһэ утуйуор дылы — үлэтэ.
Оччолорго сүөһү төрүүрүгэр да, кыра да эмсэҕэлээһинигэр кэтэхтэр наһаа чаастатык ыҥыраллара. Дьонун-сэргэтин билэр буолан кэтэхтэргэ Ольга Семеновна сылдьара. Ыанньыксыттар бары күүстэрин-сыраларын ууран туран үлэлииллэрэ. Хотугу уустук усулуобуйалаах улууска хас биирдии ынахтан 2500-3000 киилэ үүтү ыахха диэтэххэ этэргэ эрэ дөбөҥ. Оччолорго Мария Семеновна Тихомирова, Анна Семеновна Кондакова, Мария Семеновна Сивцева, Прасковья Семеновна Березкина, Лия Петровна Винокурова, Валентина Максимовна Меркулова, Елизавета Федотовна Винокурова, Ульяна Семеновна Винокурова курдук уопуттаах үлэһиттэртэн эдэр ыанньыксыттар Варвара Афанасьевна Березкина, Галина Афанасьевна Ефимова, Наталья Федоровна Громова хаалсыбат этилэр.
Кыра, саха дьахтара Ульяна Дмитриевна Егорова дьиксиммэккэ боруода атыыр оҕустары муннуларыттан сиэтэ сылдьарын көрөн киһи саллара. Оҕустар иччилэрин бэркэ билэр буолан, муннуларыттан тутта да, укуоллуурга холкутук туран биэрэллэрэ. Сүөһүгэ киһи сымнаҕас сыһыана дьайара күүстээх дииллэрэ дьэ, кырдьык. Мария Семеновна Тихомирова, Анна Семеновна Кондакова, Мария Семеновна Сивцева ынахтарын фиксатора суох укуоллуур да, хаан да ылар этим, иччилэрэ аттыгар баар буоллахтарына холкутук туран биэрэллэрэ.
Торбос иитиитигэр оскуоланы саҥа бүтэрбит кыргыттар Анна Стручкова, Дария Тихомирова, Светлана Заболоцкая, Полина Шпнева үлэлииллэрэ. Настаабынньыктара — Мария Семеновна Сивцева — эбээ Маайа, Авдотья Семеновна Стручкова этилэрэ.
Ферма хачыгаардарын, харабылларын, ис-тас үлэһиттэрин эмиэ наһаа истиҥник саныыбын. Кинилэр сымнаҕас сыһыаннара, өйөбүллэрэ мин үлэбэр улахан көмө этэ. Учаастак ветеринарын күннээҕи үлэтигэр билии-көрүү эрэ буолбатах, тутарга-хабарга, эмтииргэ күүс-күдэх эмиэ наада. Бырааттыы Михаил, Ипполит Сивцевтэр, Любомир Сивцев, Александр Скрыбыкин, Семен Сивцев биирдэ да аккаастаан хомоппут түгэннэрин өйдөөбөппүн.
Сылгыһыттар сайыннары-кыһыннары ат үрдүттэн түспэттэрэ. Киһи эрэ киэн туттар, ытыктыыр дьоно үлэлээбиттэрэ: Ананий Семенович Скрыбыкин, Арсен Власьевич Егоров, Константин Гаврильевич Аммосов (Куосчумаан), эдэрдэртэн Сергей Гаврильевич Березкин. Уопуттаах үлэһит буолан, биэни толооҥҥо да туттахтарына киһи куттаммакка төрөтөр да, эмтиир да буолара. Оннук курдук киһи эрэнэр дьоно этилэрэ.
“Саһыл” ферматын сэбиэдиссэйэ Ульяна Демидовна Слепцова этэ. Кинини кытта эн-мин дэһэн өр сылларга үлэлээбит Евдокия Дмитриевна Белолюбская, кыыһа Анна Васильевна Белолюбская, эдэрдэртэн Мария Тихомирова, Виктория Скрыбыкина, Револий Егоров көрдөрүүлэрэ сылтан сыл үрдээн иһэрэ.
Отделение зоотехнигынан Амма кыыһа Настя Стручкова кэлэн үлэлээбит сылларын наһаа үчүгэйдик саныыбын. Үлэһит, туохтан да иҥнэн-толлон турбат киһи этэ. Үлэбитин эйиэнэ-миэнэ диэбэккэ тэҥҥэ оҥорорбут, кини миэхэ сүөһү тутуһара, мин кини ыйдааҕы отчуотугар көмөлөһөрүм.
Итинник 3-с сылбын үлэлии сырыттахпына Дьокуускайдааҕы тыа хаһаайыстыбатын техникумун бүтэрбит Катя, Дуся Винокуровалар кэлэн үлэбин чэпчэппиттэрэ. Кыра эрдэхтэриттэн сүөһүгэ эриллибит-мускуллубут буолан үлэни кыайаллара, үлэҕэ сыстаҕастара, билии да өттүнэн киһи омнуолаабат, аны олус эйэҕэс майгылаах кыргыттар этилэр.
“Өймөкөөн” сопхуос ветеринарнай аптекатыгар Христина Григорьевна Иванова соҕотоҕун үлэлиирэ. Сопхуос молочнай пууннарын тэриллэрэ, препараттара, кислоталара, аны микро-макроэлеменнар, эмтэр, маас араас көрүҥэ, спирт буочуканан, 20 лиитэрэлээх таас таараларынан кэлэллэрэ. Ону барытын отделениеларынан тыыран, сүгэн-көтөҕөн ыытыы биир түбүктээх, күүһү-күдэҕи эрэйэр үлэ. Маны ис-иһиттэн билэр эрэ киһи сыаналыыр, билбэт киһи аптека үлэтин чэпчэки, ыраас, сылаас курдук саныыр. Олус үрдүк эппиэтинэстээх, элбэх отчуоту эрэйэр үлэни Христина Григорьевна эҥкилэ суох, уһун сылларга толорбута. Киһиэхэ өрүү биир тэҥ, истиҥ сыһыаннаах сэмэй киһи. Кинини аҥардас көрдөххүнэ да үөрэҕин, онтон кэпсэттэххинэ ыраас ууну испит курдук сананаҕын, Христина Григорьевна билигин да киһиэхэ оннук сырдыгынан сыдьаайар киһи.
Мин кэлин сопхуос каадырын отделыгар үлэлээбитим. Ол үлэбин Никифор Петрович Протопоповтан туппутум. Сүрдээх киириилээх-тахсыылаах, дьаһаллаах, суруксут бэрдэ киһи. Ол эрээри ханнык баҕарар эр киһи курдук докумуоннары, бирикээстэри дьаарыстаан-наардаан тиһэр диэн суоҕа кыһайбыта.
Итилэри барытын сааһылыырбар миэхэ дьүөгэлэрим Вера Семеновна Сивцева, Саргылаана Николаевна Сидорова көмөлөһөллөрө. Оччолорго профком бэрэссэдээтэлэ Власий Степанович Березкин уонна комсомол сэкэритээрэ Валентин Михайлович Атласов буолан биир кэбиниэккэ олорон үлэлээбиппит-хамсаабыппыт.
Олоҕум араас кэрчиктэрин устатыгар сырдык, ыраас, кэрэни эрэ кэрэһилиир, сырдыгы эрэ сыдьаайар үтүө, үлэһит дьону кытта бииргэ үлэлээбиппиттэн, алтыспыппыттан дуоһуйабын, астынабын. Санаан, ахтан ааспыт дойдум дьонун сымнаҕас сыһыаннарынан угуттанан этэҥҥэ сылдьабын дуу дии саныыбын. Этэҥҥэ буолуҥ, дойдум үтүөкэннээх дьоно!
Марианна Таркова, СӨ агропромышленнай комплексын бочуоттаах үлэһитэ, Томтор