Арассыыйа Бэрэсидьиэнэ Владимир Путин блаҕан ыйын 5 күнүгэр видео-кэмпириэнсийэ эрэсииминэн сүбэ мунньаҕы уһук илиҥҥи куораттар – Дьокуускай, Анадырь уонна Магадан сайдыыларын бырагырааматын олоххо киллэрии боппуруостарыгар анаан ыытта. Кэпсэтиигэ өрөспүүбүлүкэбит баһылыга Айсен Николаев кытынна. Сүбэ мунньах түмүгүнэн дойду баһылыга федеральнай бырабыыталыстыбаҕа чопчу сорудахтары биэрдэ.
Дьокуускай – дойду Уһук Илин эҥээригэр тутуллубут куораттартан биир кырдьаҕастара, 2032 сылга 400 сааһын бэлиэтииргэ бэлэмнэнэр. Киин куорат дьаһалтатын баһылыга Евгений Григорьев “Дьокуускай куорат олоҕун-дьаһаҕын уонна экэниэмикэтин 2030 сылга диэри кэмҥэ кэлимник сайыннарыыга былаанын Владимир Путин бу сыл иһинэн бигэргэтэр итиэннэ үбүлээһин источниктарын быһаарар туһунан” сорудахтаабытын кырдьаҕас куорат устуоруйатыгар сайдыы өттүгэр саамай улахан хамсааһыны таһаарарга кыах биэриэҕэ диэн ааҕар.
Дьокуускай куораты сайыннарыы былааныгар 90 эбийиэги тутуу торумнанар. Дойду баһылыга Өлүөнэ өрүһү туоруур муостаны тутууга сыһыаннаах дьаһаллары Дьокуускайы сайыннарыы былааныгар киллэрэргэ сорудахтаата. Владимир Владимирович:
“Бу муоста тутуутун туһунан кэлиҥҥи кэмҥэ элбэхтик кэпсэтэбит эрээри, маннык муҥура суох салҕанан барыан сатаммат. Төһөнөн уһуур-тэнийэр даҕаны, сыана тахса турар”, – диэтэ уонна тутуу хаһан түмүктэниэхтээх болдьоҕун олохтуурга эттэ.
Санаттахха, РФ тырааныспарга миниистирэ Виталий Савельев Өлүөнэ муостатын тутууну үбүлээһиҥҥэ 2025 – 2026 сылларга 5,2 млрд солкуобай, 2027 – 2028 сылларга 37,8 млрд солкуобай көрүллүбүтүн иһитиннэрбитэ. Ол аата федеральнай киин бырайыагы үбүлээһиҥҥэ 33 бырыһыантан ордугу биэрэр санаатын уларыта илик. Оттон Ил Дархаммыт Айсен Николаев бырайыакка федеральнай киин уонна эрэгийиэн 50-нуу бырыһыаны, ол эбэтэр 65-тии млрд солкуобайы угуохтаахтарын туруорсар. В. Путин үбүлээһин туһунан чопчу тугу даҕаны эппэтэ. Мунньах боротокуолугар хайдах ылыналларын күүтэбит эрэ буоллаҕа.
Дойду баһылыга Өлүөнэ муостатыгар сыһыаран, “Халыма” федеральнай айан суолун бүрүөһүнүн нуормаҕа эппиэттиир гына тупсаран тутууну уонна Алдан өрүһү туоруур муостаны тутууну суһалсытарга, болдьохторун чопчу быһаарарга ыйыы биэрдэ.
“Бу ааттаммыт инфраструктура эбийиэктэрэбары үлэлээтэхтэринэ, Саха сиригэр уонна Магадаҥҥа тырааныспар логистикатын кыаҕа улаатыа, бу эрэгийиэннэр сылы эргиччи сылдьар суолланыахтара”, – диэтэ.
Иккиһинэн, Дьокуускай куоракка 2023 сыл балаҕан ыйын 1 күнүнээҕинэн саахалланар туруктааҕынан билиниллибит хаарбах мас дьиэлэргэ олорор ыаллары дьүккү барыларын 2030 сылга диэри саҥа таас кыбартыыраларга көһөрөргө сорудахтаата. Бу сорук Магадан куоракка эмиэ сыһыаннаах. Маныаха арыый эрдэ Чита уонна Улан-Удэ куораттарга ылыллыбыт суолу тутуһарга ыйда уонна дьон олоҕун-дьаһаҕын тупсарыыга туһуламмыт дьаһаллары бырабыыталыстыба уталыппакка быһаарыахтааҕын санатта.
Үсүһүнэн, федеральнай бырабыыталыстыба эрэгийиэн салалтатын кытта сүбэлэһэн, Сатайдааҕы суудуна тутар собуоту саҥалыы тутуу бастакы түһүмэҕин түмүктүүр дьаһаллары ылыналларыгар соруйда. Владимир Владимирович онуоха наада буоллаҕына, федеральнай аахсыйа бакыатын эрэгийиэн бас билиитигэр биэриэххэ сөбүн эттэ. Ил Дархан Айсен Николаев этэринэн, өрөспүүбүлүкэ тутууну бэйэтигэр ылыннаҕына, 1 млрд 100 мөл. солкуобайы эбии булан, кэлэр сыл бүтүүтүгэр түмүктүүр кыахтаах, оччоҕуна бастакы суудуна 2025 сыллааҕы навигацияҕа устуоҕа.
Төрдүһүнэн, Муусука үрдүкү оскуолатын комплексын тутууну федеральнай бырабыыталыстыба хонтуруолга ылан, 2026 сылга диэри үлэҕэ киллэрэригэр эттэ. “Мин ити оскуолаҕа бэйэм сылдьыбытым. Тыйыс килиимэттээх дойдуга олус таһаарыылаахтык үлэлииллэрин сөҕө көрбүппүн-истибиппин өйдүүбүн. Талааннаах оҕолор тупсаҕай усулуобуйаҕа дьарыктаныах тустаахтар”, – диир дойду баһылыга.
Муусука үрдүкү оскуолата 1998 с. аһыллан үлэлиэҕиттэн 214 үрдүк үөрэхтээх уонна 277 орто анал үөрэхтээх мусукааннары бэлэмнээн таһаарда. Оскуола ректора Надежда Зайкова: “Тутуу симиэтэтэ бигэргэтиллэрин күүтэбит. Онтон тутуу кыраапыга оҥоһуллуохтаах. Владимир Владимирович биһиги оҕолорбут оонньуулларын үрдүктүк сыаналаабыта. Судаарыстыба бастакы сирэйэ бэйэтинэн биһигини билэрэ, өйүүрэ – дьолбут. Биһиги эбийиэкпит федеральнай үбүлээһиҥҥэ киирэрин Ил Дархаммыт Айсен Николаев ситистэ. Ол иһин муусуканы, кэрэ эйгэтин таптааччылар ааттарыттан истиҥник махтанабыт”, – диир.
Василий Босиков аатынан Муусука үрдүкү оскуолатын саҥа үөрэнэр куорпуһа 240 үөрэнээччигэр суоттанар уонна 150 оҕо олорор интэринээттээх буолуоҕа. Саҥа эбийиэк билиҥҥи оскуолаттан Покровскайдыыр айан суолун нөҥүө түһүүлэниэ. Дьокуускай куорат былааныгар биир дьоһуннаах миэстэни ыларыгар киһи саарбахтаабат.
Василий Никифоров
Хаартыска Уһук Илин уонна Аартыка сайдыытын министиэристибэтин тг-ханаалыттан